Biên soạn: Võ sư Trần Xuân Mẫn
Thị phạm: VĐV Nguyễn Quốc Sỹ

Lão mai quyền là một trong những bài quyền nổi tiếng của Võ cổ truyền Việt Nam, giới võ thuật và võ sư thường ca tụng rằng: “Thứ nhất Lão mai, thứ hai Ngọc trản” để thấy được độ khó và giá trị võ học bên trong bài võ này. Bài Lão mai quyền được lựa chọn đưa vào hệ thống các bài võ quy định (bắt buộc huấn luyện cho các võ sinh tập luyện và thi lên đai cũng như thi đấu) của tất cả các võ phái Võ cổ truyền Việt Nam trên toàn quốc (cũng như việc quốc tế hóa bài võ này hiện nay).

1. Nguồn gốc bài võ

Trước khi trở thành bài quy định của Liên đoàn Võ thuật cổ truyền Việt Nam (hiện nay là bài võ quy định của Liên đoàn Thế giới Võ cổ truyền Việt Nam) thì bài Lão mai quyền được thầy Mười Bòi (còn gọi là Mười Địch) truyền dạy cho thầy Trương Chưởng vào khoảng năm 1919 tại phố cổ Hội An (Quảng Nam).

Thầy Trương Chưởng (1899 – 1988) là người sáng lập Võ đường Kỳ Sơn tại 51/2 Phan Chu Trinh, thị xã Hội An vào năm 1973 và truyền dạy cho học trò năm 1969. Qua nghiên cứu, tổng hợp địa dư, lịch sử, Võ phái Kỳ Sơn – Hội An (Quảng Nam) khẳng định bài Lão mai quyền là một bài bản võ thuật truyền thống của nhà Tây Sơn.

Bài Lão mai quyền được bình chọn trong Hội nghị chuyên môn Võ cổ truyền toàn quốc lần thứ II (năm 1994) tại TP. HCM cùng với bài Siêu xung thiên (đã nâng tổng số các bài quốc võ qua 2 kì hội nghị lên thành 6 bài võ: Hùng Kê quyền, Lão Hổ thượng sơn, Tứ linh đao và Roi Thái sơn), với sự thống nhất của hàng trăm võ sư và các nhà chuyên môn đại diện cho các môn phái Võ cổ truyền Việt Nam tham dự. Sau đó, bài Lão mai quyền được nhiều lần chỉnh sửa kĩ thuật và ghi hình làm tư liệu qua các thời kì khác nhau như sau:

- Người giới thiệu và thị phạm bài Lão mai quyền ghi băng hình lần thứ I (năm 1994), tại TP. HCM là Võ sư Trần Xuân Mẫn thuộc Võ phái Kỳ Sơn Võ (đơn vị Quảng Nam).

- Người thị phạm bài Lão mai quyền ghi băng hình lần thứ II (năm 2001), tại Khánh Hòa là Chuẩn võ sư Trần Lê Kỳ Sơn thuộc Võ phái Kỳ Sơn Võ (đơn vị Quảng Nam).

- Người thị phạm bài Lão mai quyền ghi đĩa hình lần thứ III (năm 2007), tại Hà Tây là Võ sư Trần Lê Kỳ Sơn thuộc Võ phái Kỳ Sơn Võ (đơn vị Quảng Nam).

2. Đặc điểm bài võ

Đây là bài võ được đánh giá là mang lại cảm hứng đặc biệt cho người luyện tập cũng như khán giả, mô phỏng hình ảnh cây Mai già vững chãi mà vẫn uyển chuyển, đơn độc mà vẫn an nhiên tự tại, giàu chất thơ và mỹ cảm nhưng vẫn hàm chứa uy lực vô biên. Bài võ triển khai thủ pháp bằng những vòng tròn xoay mềm mại như những cánh hoa mai rơi rụng lả tả, xoáy cuộn trong gió đông. Thân pháp là sự kết hợp của các góc xoay đột ngột 90 độ hoặc 180 độ, tạo thăng bằng xoắn linh hoạt, bất ngờ như không có quy luật. Bộ pháp thư thái, phối hợp giữa Hổ tấn và Kê tấn, càng làm cho thủ pháp và cước pháp biến ảo dị thường, mạnh mẽ nhưng vẫn nhẹ nhàng.

3. Lời thiệu bài võ

Như hầu hết các bài quyền của Võ cổ truyền Việt Nam, Lão mai quyền có lời thiệu là một bài thơ. Bài thiệu rất ngắn gọn, làm theo thể thơ Đường luật.

a) Nguyên văn bài võ

* Bái Tổ Lão mai quyền

1) Lão mai độc thọ, nhất chi vinh

2) Lưỡng túc, khinh khinh, tấn bộ, hoành

3) Tấn nhất đoản, thối hồi lão khởi

4) Phi nhất thác, hoành thối thanh đình

5) Tràn nha hổ, giương oai thiết trảo

6) Triển giác long, tất lực lôi oanh

7) Lão hồi, thối tọa, liên ba biến

8) Hồ điệp song phi, lão bạng xanh

9) Nguyệt quật, song câu, lôi điển chấn

10) Vân tôn tam tảo, hổ, xà thành.

b) Dịch nghĩa bài võ

1) Cây mai già sống đơn độc một nhánh trổ sum sê

2) Hai chân nhẹ nhàng tiến lên, tấn công rồi vòng về

3) Trì tấn chém một nhát, lui về tư thế khỉ già

4) Bay đá đẩy một tay, lui lại tư thế con chuồn chuồn

5) Hổ nhe răng, ra oai giương vuốt sắt

6) Rồng rung chuyển sừng tấn công hết sức như sấm sét

7) Lão già trở về, lui lại ngồi xuống, hoa sen tàn

8) Đôi bướm cùng bay, vọp già mở đường sống

9) Hai tay móc lên như trăng lưỡi liềm, móc xuống như gọng kìm, đá chấn nhanh như sét

10) Tay khoác như mây, chân quét ba lần, xuất chiêu như hổ, rắn.

c) Dịch thơ bài võ

1) Mai già một cội một cành

2) Hai chân nhẹ lướt bộ hành tiến lên

3) Lui về một bước toạ liền

4) Luân thân tung cước trụ hình hiêng ngang

5) Giương oai sức cọp đánh sang

6) Chuyển mình hồi bộ rồng vàng ra uy

7) Khỉ già núp bóng một khi

8) Vụt chồm như sóng tức thì đánh lên

9) Hai con bướm chắn bản tiền

10) Vầng trăng vằng vặc hai kiềm móc câu

11) Liên hồi sấm động vườn dâu

12) Gom mây ba lượt quét chầu hai vua.

4. Kỹ thuật của bài võ

a) Thủ bất ly thân, hoa quyền ảo diệu

– Cánh tay quyền rất hiếm khi mở rộng nhằm luôn luôn bảo vệ thân thể. Đôi tay quyền luôn luôn có độ gấp ở khuỷu tay để che chắn hai bên sườn và phát huy kịp thời cặp chỏ trong phòng thủ và nhập nội tấn công vào yếu điểm của đối phương.

– Đường di chuyển của đôi tay quyền dù tấn công hay phòng thủ hầu hết đều tạo những đường vòng cung (vòng tròn thuận và nghịch), đường cong uốn lượn theo tất cả mọi hướng (cả trước mặt lẫn sau lưng).

– Một tay công luôn phối hợp với một tay thủ, một trên một dưới, một trái một phải, một trước một sau, một co một duỗi.

- Thủ pháp đặc trưng này được gọi là “Bộ bông”, có tác dụng che kín thân và làm hoa mắt đối phương.

b) Túc bất ly địa, tiến thoái khinh khinh

– Chân di chuyển thấp bộ, rất ít khi bay nhảy. Khi sử dụng chân tung đòn đá phải bén, nhạy (bất ngờ,chớp nhoáng) và rất hiếm khi đá liên hoàn (trong bài “Lão Mai quyền” không có đòn đá liên hoàn).

c) Số lượng động tác bài võ

Số lượng động tác thực hiện: 71.

d) Điểm dừng kỹ thuật của bài võ

- Động tác số 6 (kết thúc "Bái tổ").

- Lão mai độc thọ, nhất chi vinh

- Lưỡng túc, khinh khinh, tấn bộ, hoành

- Phi nhất thác, hoành thoái thanh đình

- Tràn nha hổ, giương oai thiết trảo (đánh chậm)

- Triển giác long, tất lực lôi oanh

- Lão hồi, thối tọa, liên ba biến

- Hồ điệp song phi, lão bạng xanh

- Nguyệt quật, song câu, lôi điển chấn

- Vân tôn tam tảo, hổ, xà thành. (động tác 62: Mã tấn đấm xuống trước bụng).

- Động tác số 71 (kết thúc bài quyền).

e) Thời gian thi triển bài võ

– Điểm dừng ở cuối các câu thiêu, thời gian dừng cho mỗi động tác không quá 03 giây.

– Thời gian thực hiện kỹ thuật toàn bài (tính cả thời gian dừng) là 01 phút 40 giây.

5. Video kỹ thuật